PUŁAPKI DLA DUSZY

Capoeira
Capoeira jest podobna bardziej do aikido i tai chi, niż do jogi.

Aikido jest świecką formą wykorzystywania technik duchowych szintoistycznej sekty omotokyo; tai chi świeckim przekształceniem jogi.

Capoeira jest odbierana przez ludzi Zachodu jako zestaw ćwiczeń, forma aktywności fizycznej, mało skuteczna sztuka walki, raczej rozrywka niż samoobrona.

Barwy
Capoeira to nie tylko aktywność fizyczna. Jest, jak aikido, stylem życia. Nawet duchowością. Mestre Pastinha mówi: "Gdy człowiek spotyka przeciwnika, uzewnętrznia Capoierę jako walkę. Ale kiedy jest szczęśliwy, Capoiera staje się tańcem". Capoeira stanowi obok jogi, pilates, tańca brzucha czy tai chi, element
obowiązkowy oferty ambitnych domów kultury. Capoeira jest bardzo atrakcyjna, szczególnie dla młodych ludzi. Nie dość, że egzotyczna, jest też szansą na znalezienia wspólnoty. Człowiekowi Zachodu potrzebne są dziś: wysiłek fizyczny i przynależność do grupy. Lubimy nosić barwy. Szaliki, dredy, pomarańczowe czuby, garnitury. Tatuaże, włosy zaczesane na oczy albo spodnie mające krocze na wysokości kolan. Lubimy odmienność, potrzebny jest nam ruch, odrobina tajemnicy, nadzieja na pokonanie lęku przed fizyczną przemocą, zmorą wielkich miast zamieszkiwanych przez tłumy samotników. Capoeira ma wielkie szanse by stać się bardzo popularna. Czym jest naprawdę?

*Inicjacja*
Istotą capoeiry, sztuki walki wywodzącej się z tradycji afrykańskiej i brazylijskiej, są elementy tańca wpływające na płynność i nieprzewidywalność ataków. Istniejąca i kształtująca się od XVIII wieku przez niewolników w Brazylii capoeira "stała się dla nich sposobem na manifestowanie odrębności kulturowej, sposobem rozrywki, zabawy pozwalającej zapomnieć o codziennej niedoli". Capoeira to rytuał *roda* (wym. *hoda*, z port. *krąg, koło*). "Capoeiristas tworzą zamknięty krąg, którego głównym elementem jest orkiestra - *bateria*. Gracze parami wchodzą do kręgu, by tam prowadzić symulowaną walkę - *jogo*, która niejednokrotnie przeradza się w realną agresywną walkę (Jogo duro). Pozostali w tym czasie muzyką i śpiewem nadają całości energię - *axé*".

Najważniejszym wydarzeniem w życiu każdego capoeiristy jest batizado. Inicjacja. "Wprowadza go do świata capoeira i do społeczności grupy, w której ćwiczy. Nadaje stopień wtajemniczenia, który określany jest kolorem sznura (cordao/corda) przyznawanego po pojedynku z osobą najwyższą stopniem w grupie. Batizado odbywa się zawsze raz w życiu". Każdy następny wyjazd na Batizado nazywany jest Troca de Corda (zmiana sznura).

Poza Brazylią capoeira praktykowana jest już w wielu krajach. W Polsce pojawiła się po raz pierwszy w 1995 roku. W 2006 roku środowisko capoeiras
powołało do życia stowarzyszenie. Oprócz nauczania capoeira, jego celem jest szerzenie i wspieranie kultury afrobrazylijskiej.  Podejmowana jest współpracę z polskimi jednostkami samorządowymi, międzynarodowymi organizacjami młodzieżowymi, jak YMCA , ze szkołami i innymi instytucjami państwa. Przy pomocy społecznych, państwowych i unijnych pieniędzy, organizowane są duże, cykliczne przedsięwzięcia: warsztaty, festiwale, parady, otwarte lekcje capoeira, samba, maculele. Odbywają się one regularnie w największych miastach Polski. Ruch capoeira powoli zaczyna wchodzić w życie społeczne Polski i Europy.

Włosy, legenda, pięść Bruce'a Lee
Ruch capoeira opiera się o charyzmatycznych mestre, tworzących szkoły. Wokół mestre panuje kult osoby. Mestre Bimba już za życia, "stal się legendą a jego szkoła miejscem, do którego ściągali wszyscy pragnący zgłębić tajniki dopracowanej przez niego sztuki". Morishei Ueshiba jest czczony przez adeptów aikido z podobną intensywnością; pielgrzymują oni do jego relikwii, w jednym z centrów aikido czczone są w ten sposób włosy Ueshiby.

Stopnie wtajemniczenia capoeira to kordy. Stopniowanie informacji jest tu metodą manipulacji, podobnie jak w aikido czy kung fu. Na pierwszych stopniach wtajemniczenia ćwiczącym nie są znane rzeczywiste cele realizowane na następnych stopniach wtajemniczenia. Ogólna zasada stopniowania jest taka: najpierw ciało, potem umysł, potem wola, potem duch. Są mistrzowie coapoeiry, którzy głoszą, że tylko i wyłącznie nauczają technik walki i tańca, są też mestre głoszący publicznie, że capoiera jest fizycznym aspekt religii candomble.

Samba z duchami
Candomble to animistyczna religia afrykańska wymieszana z indiańskim okultyzmem. Przez blisko cztery wieki praktykowana w tajemnicy przez niewolników, zwalczana przez Kościół katolicki, przyjęła do swego panteonu katolickich świętych. Jest pozornym monoteizmem głoszącym wiarę w jednego boga (znanego pod różnymi nazwami: Olorum, Zambi, Zambiapongo, Mawu). Jest synkretyzmem, jego wyznawcy pod różnymi postaciami, również Boga i Jezusa, czczą około 50 duchów-bóstw (Orixás, Voduns i Inkices). Duchy wcielają się w kapłanów podczas rytuałów. Każdy człowiek przy urodzeniu otrzymuje swojego "ducha-opiekuna". Duchy jednej sekty mogą być czczone "gościnnie" w innej sekcie. Duchy te, jak wierzą wyznawcy candomble ochraniają ich i kontrolują ich życie.

Siła duchowa axe jest fundamentem candomble. Wzmacnia się ja, oczyszcza, udoskonala przez odtwarzające mitologię Orixas rytuały, w czasie których wyznawcy zostają opętani przez ducha swego Orixa. Kapłan-medium pośredniczący pomiędzy ludźmi i duchami wróży po każdym rytuale ścieżkę życia wyznawcy, przydziela mu przewodnie bóstwa na określony czas i informuje, który z przodków w konkretnym działaniu ma mu teraz pomagać. Candomble to taniec ku chwale bóstw orixas, to taneczne wołanie do duchów,by te wstąpiły w ciała tańczących i wprowadziły uczestniczących w rytuale w trans.

Candomble jest dziś w Brazylii jest głównym konkurentem katolicyzmu, ma nawet do 40 milionów wyznawców. Posiada dziesiątki tysięcy świątyń, a jej święta, bogowie i rytuały są częścią brazylijskiego folkloru.

CANDOMBLE i CAPOIERA, dwie twarze orixas

Związek pomiędzy candomble a capoeirą jest bezpośredni i ścisły. Jeden z największych autorytetów capoeiry, Mestre Pastinha (Vincente Ferreira Pastinha, 1889-1981 r.) mówił: "Capoeria jest religijna. Pochodzi z religii candomble". Może być przez różnych mestre inaczej wyrażana, ale axe jest ukryta i w candomble, i w capoeirze. "Wyrażana jest inaczej, ale ilość jest taka sama. Religia jest ta sama". "Nie ma rywalizacji pomiędzy candomble i capoeira. Jesteśmy z tej samej podstawy. Praktykujący capoeirę jest tym który praktykuje taniec orixas". Nawet jeśli mistrz capoeira mówi tylko o aspekcie fizycznym tańca, chrześcijanina kaleczy sama zgoda na wejście w sytuację religijną obcej religii. A nie ma capoeiry bez candomble.

Sztuki walki, nawet te nie zawierające elementów duchowych są niebezpieczne. Wciągają. Są ludzie, dla których czarny pas jest wszystkim. Paweł Ziółkowski: "Mata jest mym kościołem, parter moim niebem, brazylijskie jiu-jitsu moją religią". A capoeira to okultyzm, podobnie jak aikido czy tai chi chuan.

Taneczny rytuał capoeiry inicjuje emocjonalnie, po pewnym czasie ćwiczący zaczyna zmieniać swój światopogląd, by wreszcie zostać zainicjowanym duchowo. Co nie oznacza niemożliwości duchowej inicjacji już na początkowym etapie. Nawet dla nie-chrześcijan będących monoteistami oraz dla osób reprezentujących światopogląd materialistyczny, capoeira jest duchowo toksyczna. Końcowym zaś etapem jest zniewolenie. Capoeiras nie tylko propagują kulturę afrobrazylijską. Propagują też afrobrazylijski kult. Tym bardziej niebezpieczny, że posługujący się terminologią chrześcijańską. Symbolem tego synkretyzmu jest gest wykonywany na początku rytuału (tańca/walki), capoeiras najpierw dotykają ziemi, oddając cześć bóstwom Orixas, potem czynią znak Krzyża.

Robert Tekieli